เลือก PrEP แบบไหนให้เหมาะกับคุณ?

การป้องกันเอชไอวี (HIV) ได้มีการพัฒนาไปไกลมากในช่วงไม่กี่ปีที่ผ่านมา โดยเฉพาะการใช้ ยา PrEP ซึ่งเป็นยาที่ช่วยป้องกันการติดเชื้อเอชไอวี ได้อย่างมีประสิทธิภาพสูง ปัจจุบันมีตัวเลือก PrEP หลากหลายรูปแบบ ได้แก่ Daily PrEP (แบบรายวัน), On-Demand PrEP (แบบใช้เมื่อมีความเสี่ยง) และ  Injectable PrEP (PrEP แบบฉีด ฉีดทุก 2 หรือ 6 เดือน)

เลือก PrEP แบบไหนให้เหมาะกับคุณ?

PrEP คืออะไร?

ยาเพร็พ (PrEP, Pre-Exposure Prophylaxis) คือ ยาเพื่อป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีก่อนการสัมผัสเชื้อ โดยการรับประทาน หรือฉีด PrEP จะช่วยลดโอกาสในการติดเชื้อเอชไอวี ได้อย่างมีประสิทธิภาพสูงถึง 99% หากใช้อย่างถูกต้อง และสม่ำเสมอ

PrEP ทำงานโดย ยับยั้งไวรัสเอชไอวี ไม่ให้แพร่กระจายในร่างกาย หากมีการสัมผัสเชื้อผ่านทางเพศสัมพันธ์ หรือการใช้เข็มร่วมกัน แม้ PrEP จะช่วยป้องกันเอชไอวี ได้ดีมาก แต่ ไม่สามารถป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆ (STI) ได้ ดังนั้น การใช้ถุงยางอนามัยควบคู่กันจะช่วยลดความเสี่ยงต่อโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ชนิดอื่นๆ

ปัจจุบัน PrEP มี 3 รูปแบบหลัก ได้แก่ Daily PrEP (กินทุกวัน), On-Demand PrEP (กินเฉพาะเมื่อมีความเสี่ยง) และ  Injectable PrEP (PrEP แบบฉีด ฉีดทุก 2 หรือ 6 เดือนในอนาคต) ซึ่งแต่ละแบบมีความเหมาะสมกับพฤติกรรม และไลฟ์สไตล์ที่แตกต่างกัน

Daily PrEP (PrEP รายวัน)

Daily PrEP เป็นวิธีที่ได้รับความนิยม และมีการใช้อย่างแพร่หลายที่สุด โดยต้องรับประทาน ยา Tenofovir/Emtricitabine (TDF/FTC หรือ TAF/FTC) ทุกวัน เพื่อให้ร่างกายมีระดับยาสะสมเพียงพอในการป้องกันเชื้อเอชไอวี

ข้อดีของ Daily PrEP

• ประสิทธิภาพสูง  สามารถลดโอกาสการติดเชื้อเอชไอวี ได้มากกว่า 99% หากใช้สม่ำเสมอ

• ป้องกันต่อเนื่อง  เหมาะสำหรับผู้ที่มีพฤติกรรมเสี่ยงเป็นประจำ เช่น มีคู่นอนหลายคน หรือมีเพศสัมพันธ์โดยไม่ใช้ถุงยาง

• สามารถใช้ได้ทั้ง MSM และหญิงต่างเพศ  Daily PrEP ได้รับการพิสูจน์แล้วว่าป้องกันเอชไอวี ได้ดีทั้งในกลุ่มชายรักชาย (MSM) และกลุ่มหญิงต่างเพศ

• ช่วยลดความเครียดเรื่องการคำนวณเวลาใช้ยา  เนื่องจากรับประทานเป็นประจำทุกวัน

ข้อเสียของ Daily PrEP

• ต้องมีวินัยในการกินยา  หากลืมรับประทานบ่อยๆ อาจลดประสิทธิภาพในการป้องกัน

• อาจมีผลข้างเคียงบางอย่างในช่วงแรก  เช่น คลื่นไส้ เวียนศีรษะ หรือท้องเสีย (มักหายไปภายในไม่กี่สัปดาห์)

• ต้องตรวจเช็คสุขภาพเป็นประจำ  รวมถึงตรวจระดับไต และค่าการทำงานของตับทุก 3-6 เดือน

เหมาะสำหรับใคร?

• ผู้ที่มีเพศสัมพันธ์บ่อย หรือมีคู่นอนหลายคน

• ผู้ที่ต้องการความมั่นใจในการป้องกันเอชไอวี อย่างต่อเนื่อง

• ผู้ที่สามารถรับประทานยาได้ทุกวันโดยไม่ลืม

On-Demand PrEP (PrEP เฉพาะเมื่อมีความเสี่ยง)

On-Demand PrEP หรือ PrEP 2-1-1 เป็นการใช้ PrEP เฉพาะช่วงเวลาที่มีความเสี่ยง โดยต้องรับประทานยาเป็นชุดตามกำหนดเวลา

วิธีการใช้ On-Demand PrEP (สูตร 2-1-1)

• รับประทาน 2 เม็ด ก่อนมีเพศสัมพันธ์ อย่างน้อย 2-24 ชั่วโมง

• รับประทานอีก 1 เม็ด หลังจากผ่านไป 24 ชั่วโมง

• รับประทานอีก 1 เม็ด หลังจากผ่านไป 48 ชั่วโมง

ข้อดีของ On-Demand PrEP

• ไม่ต้องกินทุกวัน  เหมาะสำหรับผู้ที่มีเพศสัมพันธ์ไม่บ่อย หรือไม่ต้องการใช้ยาเป็นประจำ

• ประหยัดค่าใช้จ่าย  ใช้เฉพาะเมื่อจำเป็น ทำให้ใช้ยาน้อยกว่าวิธี Daily PrEP

• มีประสิทธิภาพสูง  ในกลุ่มชายรักชาย (MSM) การศึกษาพบว่า On-Demand PrEP มีประสิทธิภาพใกล้เคียงกับ Daily PrEP

ข้อเสียของ On-Demand PrEP

• ต้องคำนวณเวลารับประทานยา  จำเป็นต้องใช้ยา ก่อน มีเพศสัมพันธ์ ซึ่งอาจไม่สะดวกสำหรับบางคน

• ใช้ได้ในกลุ่ม MSM เท่านั้น  ยังไม่มีหลักฐานที่แน่ชัดว่า On-Demand PrEP มีประสิทธิภาพสูงในผู้หญิง และกลุ่มผู้ใช้สารเสพติด

• ไม่เหมาะกับผู้ที่มีเพศสัมพันธ์บ่อย  หากต้องใช้ PrEP บ่อยกว่าปกติ อาจทำให้การใช้ Daily PrEP มีความเหมาะสมกว่า

เหมาะสำหรับใคร?

• ผู้ที่มีเพศสัมพันธ์เป็นครั้งคราว และสามารถวางแผนล่วงหน้าได้

• กลุ่มชายรักชาย (MSM) ที่ต้องการตัวเลือกที่ไม่ต้องกินยาทุกวัน

Injectable PrEP (PrEP แบบฉีด)

Injectable PrEP (PrEP แบบฉีด)  

Injectable PrEP หรือ PrEP แบบฉีด หรือ Cabotegravir (Apretude) เป็น PrEP ชนิดฉีด ที่ให้ผลป้องกันเอชไอวี ได้นาน ทุก 2 เดือน และในอนาคตอาจมีตัวเลือก ฉีดทุก 6 เดือน

PrEP แบบฉีด คือ ยาฉีดเพื่อป้องกันเชื้อเอชไอวี (HIV) ก่อนสัมผัสเชื้อ ซึ่งเป็นทางเลือกใหม่แทนการใช้ PrEP แบบกิน (Daily PrEP) สำหรับผู้ที่ต้องการป้องกันเอชไอวี แต่ไม่สะดวกในการรับประทานยาทุกวัน

ชื่อทางการค้า และตัวยาสำคัญของ PrEP แบบฉีด

ปัจจุบัน PrEP แบบฉีดที่ได้รับการรับรอง คือ Cabotegravir (Apretude)

• Cabotegravir (CAB-LA) เป็นยาในกลุ่ม Integrase Inhibitors (INSTIs) ที่มีประสิทธิภาพสูงในการยับยั้งไวรัสเอชไอวี

• ชื่อทางการค้า Apretude ได้รับการรับรองจาก FDA (องค์การอาหาร และยาสหรัฐฯ) ในปี 2021

• ฉีด ทุก 2 เดือน และอาจมีตัวเลือก ฉีดทุก 6 เดือน ในอนาคต

การทำงานของ PrEP แบบฉีด

PrEP แบบฉีด ใช้กลไกเดียวกับ PrEP แบบกิน โดยช่วย ยับยั้งการแบ่งตัวของไวรัสเอชไอวี ในร่างกาย ทำให้ไวรัสไม่สามารถเจาะเซลล์ เพื่อแพร่กระจายได้ เมื่อใช้ยาอย่างสม่ำเสมอ ระดับยาในร่างกายจะคงที่และสามารถป้องกันการติดเชื้อได้อย่างมีประสิทธิภาพ

วิธีการใช้ PrEP แบบฉีด

การใช้ PrEP แบบฉีดต้องเริ่มต้นด้วยการฉีดอย่างต่อเนื่องเพื่อให้ระดับยาคงที่ในร่างกาย

• ขั้นตอนการฉีด PrEP

  • ฉีดเข็มแรก ที่คลินิกโดยแพทย์ผู้เชี่ยวชาญ

  • ฉีดเข็มที่สอง หลังจากผ่านไป 1 เดือน

  • ฉีดเข็มถัดไปทุก 2 เดือน เพื่อคงระดับยาในร่างกาย

  • ติดตามผล และตรวจสุขภาพทุก 3-6 เดือน

• กรณีที่เปลี่ยนจาก Daily PrEP เป็น PrEP แบบฉีด หากเปลี่ยนจากการกินยา PrEP (TDF/FTC) มาเป็น PrEP แบบฉีด ควรรับประทาน Daily PrEP อย่างต่อเนื่อง อย่างน้อย 7 วัน ก่อนฉีดเข็มแรก เพื่อให้ระดับยาอยู่ในระดับที่เพียงพอ

• กรณีที่หยุด PrEP แบบฉีด ควรรับประทาน Daily PrEP ต่อเนื่อง 4 เดือน หลังจากหยุดฉีด เพื่อให้ระดับยาป้องกันเอชไอวี ยังคงอยู่ในร่างกาย

ข้อดีของ PrEP แบบฉีด (Cabotegravir  Apretude)

• ป้องกันเอชไอวี ได้สูงสุดกว่า 99%  การศึกษาพบว่า Cabotegravir มีประสิทธิภาพสูงกว่าการรับประทานยา TDF/FTC (Truvada) ในกลุ่มที่ใช้ยาอย่างถูกต้อง

• สะดวก ไม่ต้องกินยา  ฉีดเพียง ทุก 2 เดือน หรืออาจมีตัวเลือก ฉีดทุก 6 เดือน ในอนาคต

• ลดความเครียดจากการลืมกินยา  Daily PrEP ต้องรับประทานทุกวัน หากขาดยาอาจทำให้ระดับยาในร่างกายต่ำลง

• ไม่ต้องพกยาไปทุกที่  เหมาะสำหรับผู้ที่เดินทางบ่อย หรือไม่สะดวกพกยา

• ผลข้างเคียงน้อยกว่า Daily PrEP  ไม่มีผลข้างเคียงต่อตับ และไตแบบเดียวกับยา TDF/FTC

ข้อเสียของ PrEP แบบฉีด

• ต้องฉีดโดยแพทย์  ไม่สามารถฉีดเองที่บ้านได้ ต้องเดินทางไปคลินิกหรือโรงพยาบาล

• ราคาอาจสูงกว่าการกินยา  ปัจจุบัน PrEP แบบฉีด ยังมีราคาสูงกว่าการใช้ Daily PrEP

• ผลข้างเคียงที่อาจเกิดขึ้น  บางคนอาจมีอาการปวดบริเวณที่ฉีด หรือมีผลข้างเคียงเล็กน้อย เช่น ปวดศีรษะ อ่อนเพลีย

• อาจไม่เหมาะสำหรับผู้ที่แพ้ Cabotegravir  ผู้ที่มีอาการแพ้ยาอาจต้องใช้ PrEP แบบกินแทน

• ไม่ป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆ (STIs)  เช่น หนองในแท้ หนองในเทียม ซิฟิลิส และเริม ดังนั้นควรใช้ถุงยางอนามัยร่วมด้วย

เหมาะสำหรับใคร?

PrEP แบบฉีด เหมาะสำหรับบุคคลที่มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อเอชไอวี สูง และไม่ต้องการใช้ PrEP แบบรับประทานทุกวัน โดยกลุ่มที่ควรพิจารณาใช้ ได้แก่

• ผู้ที่ลืมกินยาเป็นประจำ  Daily PrEP ต้องใช้ยาอย่างต่อเนื่อง หากลืมรับประทานอาจทำให้ระดับยาลดลง และลดประสิทธิภาพการป้องกัน แต่ PrEP แบบฉีด ให้การป้องกันต่อเนื่องได้โดยไม่ต้องกินยา

• กลุ่มชายรักชาย (MSM) และหญิงข้ามเพศ (Transgender Women)  กลุ่มที่มีอัตราการติดเชื้อเอชไอวี สูง การใช้ PrEP แบบฉีดช่วยลดภาระจากการต้องกินยาทุกวัน

• ผู้ที่มีคู่นอนที่มีเชื้อเอชไอวี (Serodiscordant Couple)  เหมาะสำหรับคู่รักที่ฝ่ายหนึ่งมีเชื้อเอชไอวี  และอีกฝ่ายไม่มี การใช้ PrEP แบบฉีดช่วยลดความเสี่ยงได้มาก

• ผู้ที่มีเพศสัมพันธ์โดยไม่ใช้ถุงยางอนามัย  แม้ถุงยางอนามัยจะช่วยป้องกันเอชไอวี ได้ดี แต่หากไม่ได้ใช้ PrEP แบบฉีดเป็นอีกหนึ่งทางเลือกที่ให้การป้องกันอย่างต่อเนื่อง

• ผู้ที่ต้องการลดความกังวลในการคำนวณเวลาใช้ยา  การฉีด PrEP ช่วยลดความเครียดในการนับวันรับประทานยา และไม่ต้องกังวลเรื่องลืมกินยา

ผลข้างเคียงของ PrEP แบบฉีด

PrEP แบบฉีด มีผลข้างเคียงที่พบน้อยกว่า PrEP แบบกิน แต่ยังมีโอกาสเกิดขึ้นได้ โดยผลข้างเคียงที่พบบ่อย ได้แก่

• ปวดบริเวณที่ฉีด (พบได้ใน 30-50% ของผู้ใช้)

• ปวดศีรษะ

• อ่อนเพลีย หรือมีไข้ต่ำๆ

• คลื่นไส้ หรือเวียนศีรษะเล็กน้อย

• ไวต่อแสงแดด (พบน้อย)

โดยทั่วไป อาการเหล่านี้มักหายไปเองภายใน 2-3 วัน หลังจากฉีดยา

ตารางเปรียบเทียบ PrEP แต่ละประเภท

ตารางเปรียบเทียบ PrEP แต่ละประเภท

ประเภท PrEP	วิธีการใช้	ประสิทธิภาพ	ข้อดี	ข้อเสีย	เหมาะกับใคร?
Daily PrEP	กินทุกวัน	99%	ป้องกันต่อเนื่อง, เหมาะกับทุกเพศ	ต้องกินทุกวัน, อาจมีผลข้างเคียง	ผู้ที่มีความเสี่ยงสูงและมีเพศสัมพันธ์บ่อย
On-Demand PrEP	กินเฉพาะเมื่อมีความเสี่ยง (สูตร 2-1-1)	86-99%	ไม่ต้องกินทุกวัน, ใช้ตามความจำเป็น	ต้องคำนวณเวลา, ใช้ได้ใน MSM เท่านั้น	ผู้ที่มีเพศสัมพันธ์เป็นครั้งคราว
PrEP แบบฉีด	ฉีดทุก 2 เดือน (หรือ 6 เดือนในอนาคต)	99%	ไม่ต้องกินยา, มีประสิทธิภาพสูง	ต้องฉีดโดยแพทย์, ราคาอาจสูงกว่า	ผู้ที่ไม่สะดวกกินยา, มีความเสี่ยงสูง

PrEP แบบฉีดในไทยมีหรือยัง?

ปัจจุบัน PrEP แบบฉีด (Cabotegravir  Apretude) ยังไม่เปิดให้ใช้ในไทยอย่างแพร่หลาย แต่กำลังอยู่ในขั้นตอนการวิจัย และการนำเข้าโดยองค์กรด้านสุขภาพ เช่น

• กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข กำลังศึกษาความเป็นไปได้ในการนำ PrEP แบบฉีดมาใช้ในโครงการป้องกันเอชไอวี

• มูลนิธิเอดส์แห่งประเทศไทย (Thai Red Cross AIDS Research Centre) กำลังติดตามผลการทดลองทางคลินิกของ PrEP แบบฉีด

• WHO และ UNAIDS สนับสนุนให้ประเทศต่างๆ นำ PrEP แบบฉีดเข้าสู่ระบบสุขภาพ

อย่างไรก็ตาม คาดว่า PrEP แบบฉีดจะเริ่มให้บริการในไทยเร็วๆ นี้ โดยจะเปิดให้ใช้ใน คลินิกเฉพาะทาง  และโรงพยาบาลที่มีโครงการป้องกันเอชไอวี เป็นอันดับแรก

ฉีด PrEP แบบฉีดที่ไหนในไทย?

ขณะนี้ PrEP แบบฉีดยังไม่มีให้บริการอย่างแพร่หลาย แต่หากมีการนำเข้าในอนาคต คาดว่าจะสามารถเข้าถึงได้ในคลินิกเฉพาะทางด้านเอชไอวี และโรงพยาบาลที่มีโครงการป้องกันเอชไอวี เช่น

• มูลนิธิเอดส์แห่งประเทศไทย (Thai Red Cross AIDS Research Centre)

• กรมควบคุมโรค กระทรวงสาธารณสุข

• คลินิกสุขภาพทางเพศที่ให้บริการ PrEP และ PEP

สามารถติดตามข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับ PrEP แบบฉีดในไทยได้จากเว็บไซต์ของ กรมควบคุมโรค (www.ddc.moph.go.th) หรือ มูลนิธิเอดส์แห่งประเทศไทย (www.trcarc.org)

การเลือก PrEP ที่เหมาะสมขึ้นอยู่กับไลฟ์สไตล์ และพฤติกรรมทางเพศของคุณ Daily PrEP เหมาะกับผู้ที่ต้องการการป้องกันต่อเนื่อง On-Demand PrEP เป็นตัวเลือกที่ยืดหยุ่นสำหรับ MSM ที่มีเพศสัมพันธ์ไม่บ่อย  และ PrEP แบบฉีด เหมาะกับผู้ที่ต้องการการป้องกันที่สะดวกที่สุด

หากคุณสนใจเริ่มใช้ PrEP แนะนำให้ปรึกษาแพทย์เพื่อเลือกวิธีที่เหมาะสมกับคุณที่สุด

เอกสารอ้างอิง

• Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Preventing HIV with PrEP. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก https://www.cdc.gov/hiv/prevention/prep.html​cdc.gov

• Centers for Disease Control and Prevention (CDC). Clinicians Quick Guide: What Is Injectable HIV PrEP? [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก https://beta.cdc.gov/hivnexus/media/pdfs/2024/04/cdc-lsht-prevention-brochure-clinicians-quick-guide-what-is-injectable-hiv-prep.pdf​beta.cdc.gov+1cdc.gov+1

• Bangkok Safe Clinic. PrEP แบบฉีด (Injectable PrEP) คืออะไร? [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก https://www.bangkoksafeclinic.com/th/injectable-prep-guide/​bangkoksafeclinic.com

• Thai HIV Education. PrEP On-Demand คืออะไร? | แนวทางใหม่ในการป้องกัน HIV. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก https://www.thaihiveducation.com/post/prepondemand​thaihiveducation.com+1lovefoundation.or.th+1

• Speak OUT Thailand. Daily or On Demand กิน PrEP แบบไหนที่ใช่สำหรับคุณ. [ออนไลน์] เข้าถึงได้จาก https://speakoutthailand.com/daily-or-on-demand/​speakoutthailand.com